شناسایی مناطق بهینه اقلیمی کشت کلزا در ایران

این تحقیق شامل دو مرحله کار میدانی در مزرعه به مدت 6 سال و بکارگیری داده های به دست آمده جهت تعیین مناطق مناسب کشت می باشد. در تحقیق حاضر بر اساس داده های اندازه گیری شده و مشاهده ای در مزرعه آزمایشی مرکز تحقیقات هواشناسی کشاورزی فرخشهر استان چهارمحال و بختیاری طی شش سال کشت کلزا، میانگین درجه روز رشد برای تکامل مراحل رشد و نمو کلزای پاییزه به ترتیب بر مبنای صفر درجه سانتی گراد برابر 6/2361 درجه- روز و بر مبنای دمای آستانه فیزیولوژیکی 5 درجه سانتی گراد برابر 2/1553 درجه روز به دست آمد. متوسط تعداد روزهای فعال در رشد و نمو در طول سال زراعی برای کلزای پاییزه نیز 162 روز محاسبه گردید. با توجه به اینکه دمای آستانه 5 درجه سانتیگراد شاخص مناسبی برای تعیین مراحل فنولوژیکی کلزای پاییزه می باشد. درجه- روز رشد شش مرحله دوره رویشی و زایشی این گیاه بر اساس دمای پایه پنج درجه سانتیگراد به شرح زیر می باشد: جوانه زنی 5/117، سبزکردن 4/151، روزت 309، غنچه دهی4/136، گل دهی7/258 و مرحله رسیدن 2/580. دما و تعداد روز مناسب جهت انجام بهاره سازی در کلزای پاییزه شاخص یک دوره بیست روزه و دمای متوسط صفر درجه سانتی گراد و کمتر تعیین شد که بر اساس این شاخص، 42 درصد مساحت کشور از نظر اقلیمی مناطق مساعد کشت کلزای پاییزه تعیین گردید. در این تحقیق بر اساس برآورد احتمال وقوع 50 درصد دماهای صفر و پنج درجه سانتیگراد با توزیع نرمال برای ایستگاه های هواشناسی در یک دوره 30 ساله (1383-1354) زمان وقوع این دو آستانه دما، تعیین گردید و سپس با توجه به درجه روز رشد مورد نیاز هر مرحله فنولوژی، مدت زمان این مراحل محاسبه گردید و زمان شروع و خاتمه هر مرحله فنولوژیکی مشخص شد. بر این اساس تقویم کشت کلزای پاییزه در کشور از 8 ام شهریور ماه تا 17 ام مهر ماه به دست آمد همچنین بر اساس دمای حساس گیاه کلزای پاییزه در مراحل سبزکردن، غنچه دهی و گل دهی، میزان خطر سرمازدگی در این مراحل به ترتیب بر اساس دماهای 5، 2 و 3 درجه سانتیگراد در مناطق مساعد کشت حداکثر به ترتیب برابر 40، 60، 40 درصد محاسبه گردید و دمای 30 درجه سانتیگراد در مرحله گل دهی نیز که سبب عقیم شدن گل ها می گردد برای نقاط مختلف منطقه حداکثر در بخش کوچکی از آن 10 درصد بدست آمد.